MENGENAL BAHASA SANGIR
( Manggenah Berang Sangihe )
Dalam melestarikan budaya sastra daerah,sangatlah perlu mengenal/memahami bahasa daerah,agar supaya generasi-generasi berikutnya akan tetap menjaga,melestarikan norma-norma, dan adat-istiadat sebagai wujud rasa cinta memiliki kekayaan budaya daerah itu sendiri.
Kosa kata ;
Mandake : Senin
Salasa : Selasa
Hareba : Rabu
Hamise : Kamis
Sambaiang : Jumat
Kaehe : Sabtu
Misa : Minggu
Masingka : Tau
Bega : Tidak tau
Napene/Lawo : Banyak
Mahali : Sedikit
Nahutung : Lapar
Nalaede : Kenyang
Mahi e kumaeng : Mari makan
Ake : Air
Ake u inumang : air minum
Nasaghede/Natedu/Nalowe : Lelah/Letih
Masaria/Masela/geguwa : Besar/Sangat besar
Maka tompe elo : Sangat mendukakan/membuat hati,merasa sedih
Ake u mata : Air mata
Manghena : berpikir
Tuturuhe : Melamun
Tutingang : Melihat/memandang
Tutatengho : mengarah/mengarahkan pandangan/penglihatan
Tutuhu : Menurut/penurut
Matuhu : Sangat penurut
Tuhukeko : Turutilah
Abe ghengang : Jangan kwatir/jangan bimbang
Nariadi : Terjadi
Seng Nariadi : Sudah terjadi
Seng Nalahe/Seng Kinasiloeng : Kelihatan/Sudah kelihatan
Elo mahi/Tempo mahi : Masa depan
/masa yang akan datang
Haribasare : Hari Natal
Bulang mahi : Bulan depan
Taong mahi : Tahun depan
Susanghi/ kukia : Menangis
Kukui : Memanggil
Menggoh : memberi isyarat/peringatan
Tumempang/dumaleng : Berjalan
Pato/Sakaeng : Perahu
Tadete/Bulude : Gunung
Benitang/Matangello : Matahari
Daullu/Bulang : Bulan
Pohiama/Bituing : Bintang
Napihe/Naliu : Lewat/habis masa waktunya
Nakiwalo : Bertanya
Mensang kai apa : Kalau dalam bentuk apa
Batarune/Waturune : Taruhan/petaruh
Angkueng : Kata/Sahut
Dakoko : Pergi
Dako e' : Pergilah
Baeke : Kaillah
Mebae : Mengail
Nalangku : Mainanku
Dade susasi : Di sana di laut
Kereu i kau : Jika engkau
Umbaseng samehe : Pemuda pelaut /Nelayan
Salasughi : Ikan layar
Ku maeng maala : Jika di dapat
Ute ia : Maka saya
Mapulu : Suka
Medalahapi : Berteman
Nakaringihe : Mendengar/dapat mendengar
Kerene : Begitu/Seperti itu
Mang'apide : Segera
Nesasadia : Bersedia/bersiap-siap
Bou ene : Lalu
Di mesung : Turun dari gunung
Solong apeng : Sampai ke pantai
/pergi ke pantai
Notong : Singgah/mampir
Nenuwang : Memotong pada pangkal
Kalaeng : Jenis bambu
Koateng : Di buat
Haki : Rakit
Pebaekang : Tempat mengail
Lahose : Pengikat
Nameni/Naweni :Mengupas
/mengelupas
Pisi/pising : Kulit
Kalung bahu : Pohon kayu waru
Pekeng : Mata kail
Nanento : Memotong/menebang cabang
Kalu siha : Kayu besi
Pahuru : Umpan
Pahurune : Umpannya
Nangai : Di kait pada mata kail
Sinasa ( e ) : Bekal ( nya )
Kembale : Buah kelapa yang dagingnya
agak keras
Sio (ng ) : Sembilan
Dingangu : Dengan
Nilurang dingang : Di muat bersama
Manu : Ayam
Manu uhise ese : Ayam jantan warna buluhnya putih
Makoa kere : Di jadikan selalu/di buat sebagai
Tatialang : Tanda
Saghe : Nyare
Saghe moho : Air laut surut
Saghe lumanabe : Air laut pasang/naik
Nasadia kebi : Tersedia semuanya
Buhue'we : Barulah
Nenondo : Belayar mengail
Nidatingke : Sampai ke
Napo : Gugusan karang di laut lepas
Bawae e niuluhe : Tali kail di ulurkan
Takarengu e : Tidak terlalu lama
Dimai pahuru : Menerkam umpan
Naneta'e : Mulailah
Nepapaede : Di tarik,sambil di tahan dengan paksa
Kai nelanto haki : Tapi,menarik rakit
Sarang nengeliku : Sampai mengelilingi
Tahanusa : Kepulauan
Limiu : Melewati
Toade : Pulau-pulau kecil
Bawa sarang : Sampai ke
Sau nawali : Dan kembali lagi
Tawe nasangkile : Tidak tertarik sampai mendekat
Ho sau ko iketa : Nah,sampai di sini
Hedo sau sempukang : Nanti di
sambung lagi
MANADO,04/12-2017
P e n y u s u n :
FIKTOR TABARE
